Tükürük Bezi Tümörleri: Nedenleri, Belirtileri ve Tedavi Yöntemleri
Tükürük Bezleri ve Tümörleri
Tükürük bezleri, ağız ve boğaz bölgesinde tükürük üretimini sağlayan bezlerdir. Majör tükürük bezleri olarak adlandırılan üç büyük çift tükürük bezi bulunur:
- Parotis Bezi (Kulak önü tükürük bezi) – En büyük tükürük bezidir ve tümörlerin %80’i burada gelişir.
- Submandibular Bezi (Çene altı tükürük bezi) – Tümörlerin yaklaşık %10’u burada görülür.
- Sublingual Bezi (Dil altı tükürük bezi) – En az tümör gelişen bölgedir.
Bunların dışında ağız içi mukozasında, dudaklarda ve gırtlak bölgesinde bulunan yüzlerce minör tükürük bezi de mevcuttur. Minör tükürük bezlerinden kaynaklanan tümörler daha nadir ancak daha agresif olma eğilimindedir.
Tükürük bezi tümörleri, genellikle yavaş büyüyen, ağrısız kitleler şeklinde ortaya çıkar. Çoğu iyi huylu olsa da, bazıları kötü huylu olabilir.
Tükürük Bezi Tümörlerinin Nedenleri
Tükürük bezi tümörlerinin kesin nedeni bilinmemekle birlikte, bazı risk faktörleri hastalığın oluşumunda etkili olabilir:
- Genetik faktörler: Aile öyküsü olan bireylerde risk artabilir.
- Radyasyon maruziyeti: Baş ve boyun bölgesine uygulanan radyoterapi tükürük bezi tümörleri riskini artırabilir.
- Sigara ve tütün ürünleri kullanımı: Özellikle Warthin tümörü ile sigara kullanımı arasında güçlü bir ilişki vardır.
- Kimyasal maruziyet: Ağır metaller, böcek ilaçları ve bazı endüstriyel kimyasallara uzun süre maruz kalan kişilerde risk artabilir.
- Viral enfeksiyonlar: Epstein-Barr virüsü ve HIV gibi bazı viral enfeksiyonlar tükürük bezlerinde anormal büyümelere yol açabilir.
Tükürük bezi tümörlerinin %80’i iyi huyludur. Ancak kötü huylu olanlar hızla büyüyebilir ve çevre dokulara yayılabilir.
Tükürük Bezi Tümörlerinin Türleri
İyi Huylu (Benign) Tümörler:
- Pleomorfik Adenom: En yaygın tükürük bezi tümörüdür. Genellikle kulak önü tükürük bezinde gelişir, yavaş büyür ve ağrısızdır. Uzun süre tedavi edilmezse kötü huylu hale dönüşebilir.
- Warthin Tümörü: Sigara içenlerde daha sık görülür ve genellikle çift taraflı olabilen yumuşak, kistik bir kitle şeklindedir.
- Miyoepitelyoma, Bazal Hücreli Adenom, Onkositom: Daha nadir görülen iyi huylu tümörlerdir.
Kötü Huylu (Malign) Tümörler
- Mukoepidermoid Karsinom: En sık görülen kötü huylu tükürük bezi kanseridir. Yavaş veya agresif seyredebilir.
- Adenoid Kistik Karsinom: Sinirleri tutarak şiddetli ağrıya yol açabilir ve metastaz yapma eğilimindedir.
- Asiner Hücreli Karsinom: Çoğunlukla parotis bezinde görülür ve genellikle yavaş büyür.
- Skuamöz Hücreli Karsinom: Daha nadir görülse de, agresif seyreden bir tümördür.
Kötü huylu tümörler, genellikle hızla büyür, serttir ve yüz sinirine baskı yaparak yüz felci oluşturabilir.
Tükürük Bezi Tümörlerinin Belirtileri
Tümörün iyi huylu veya kötü huylu olup olmamasına bağlı olarak belirtiler değişebilir:
İyi huylu tümörlerde:
- Ağrısız, yavaş büyüyen bir kitle
- Kulak önü, çene altı veya ağız içinde şişlik
- Kitlenin hareket edebilir olması
Kötü huylu tümörlerde:
- Hızlı büyüyen, sert bir kitle
- Yüz siniri felci (Yüz kaslarında zayıflık veya asimetri)
- Kulakta ağrı veya çınlama
- Yutma güçlüğü veya ağız içinde hissedilen bir kitle
Tükürük bezi tümörlerinde erken teşhis çok önemlidir!
Tükürük Bezi Tümörlerinin Teşhisi
Teşhis, detaylı bir fizik muayene ve görüntüleme teknikleri ile konur
- Ultrasonografi: Kist veya solid tümör ayrımını yapmak için kullanılır.
- Manyetik Rezonans Görüntüleme (MR): Tümörün yumuşak doku ilişkisini değerlendirmek için tercih edilir.
- Bilgisayarlı Tomografi (BT): Kemik yapılarını ve tümörün yayılımını görmek için kullanılır.
- İnce İğne Aspirasyon Biyopsisi (İİAB): Tümörün hücresel yapısını değerlendirmek ve iyi/kötü huylu olup olmadığını belirlemek için uygulanır.
Tükürük Bezi Tümörlerinde Tedavi Yöntemleri
Cerrahi Tedavi
Tükürük bezi tümörlerinde en yaygın ve etkili tedavi yöntemi cerrahidir.
İyi Huylu Tümörlerde:
- Parotidektomi: Kulak önü tükürük bezi tümörlerinde yaygın olarak uygulanır.
- Submandibulektomi: Çene altı tükürük bezinde yerleşen tümörler için bezin tamamen çıkarılmasıdır.
Kötü Huylu Tümörlerde:
- Radikal Parotidektomi: Tümörün yüz sinirine yayılması durumunda sinirin bir kısmı veya tamamı çıkarılabilir.
- Boyun Diseksiyonu: Tümör lenf bezlerine yayılmışsa, bölgedeki lenf nodları da çıkarılabilir.
Kötü huylu tümörlerde cerrahiden sonra ek tedavilere ihtiyaç duyulabilir.
Radyoterapi (Işın Tedavisi)
Cerrahi sonrası kötü huylu tümörlerin tekrarlama riskini azaltmak için uygulanır.
Özellikle adenoid kistik karsinom gibi agresif tümörlerde gereklidir.
Kemoterapi
Metastaz yapmış veya ileri evredeki tükürük bezi kanserlerinde kullanılır.
Sonuç
Tükürük bezi tümörleri genellikle iyi huyludur, ancak erken teşhis ve doğru tedavi ile kötü huylu tümörlerin kontrol altına alınması mümkündür.
İyi huylu tümörler cerrahi ile tamamen çıkarıldığında nüks oranı düşüktür.
Kötü huylu tümörlerde ise cerrahiye ek olarak radyoterapi ve kemoterapi gerekebilir.
Yüz siniri hasarı veya metastaz gibi risklerin önüne geçmek için erken teşhis hayati önem taşır.
Prof. Dr. Elif Aksoy
KBB Uzmanı – Tükürük Bezi Hastalıkları ve Cerrahisi
